วันที่ ๓๐ ตุลาคม ๒๕๖๔ เวลา ๑๖.๔๘ น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินโดยรถยนต์พระที่นั่ง พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา และเจ้าคุณพระสินีนาฎ พิลาสกัลยาณี มายังวัดบวรนิเวศวิหารเพื่อทรงเปิดนิทรรศการ “พระมหาสมณานุสรณ์: ๑๐๐ ปีแห่งการสิ้นพระชนม์สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส” ณ พระตำหนักเพ็ชร วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพฯ โดยมีนายกรัฐมนตรี (นายประยุทธ์ จันทร์โอชา) รองนายกรัฐมนตรี (นายวิษณุ เครืองาม) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ(นางสาวตรีนุช เทียนทอง) ผู้แทนสหประชาชาติและองค์การยูเนสโก เลขาธิการสภาการศึกษา พร้อมพระเถรานุเถระเฝ้ารับเสด็จฯ

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและเจ้าจอมมารดาแพ ทรงผนวชเป็นพระภิกษุเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๒๒ และปกครองวัดบวรนิเวศวิหารกว่า ๒๘ ปี พระองค์ทรงสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ ๒ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๔ ณ พระตำหนักเดิม วัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อพระชนมายุได้ ๖๒ พรรษา

ด้วยพระคุณูปการที่ทรงมีต่อการศึกษา โดยเฉพาะการขยายจำนวนโรงเรียนประชาบาลเพื่อรองรับนโยบายการจัดการศึกษาให้ทั่วถึง การจัดตั้งมหาวิทยาลัยสงฆ์แห่งแรก และทรงรจนากวีนิพนธ์ทางโลกและทางธรรมมากกว่า ๓๐๐ เรื่อง องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยูเนสโก มีมติรับรองการร่วมเฉลิมฉลองโอกาสครบ ๑๐๐ ปี แห่งการสิ้นพระชนม์ฯ เป็นวาระครบรอบที่สำคัญทางประวัติศาสตร์

นิทรรศการพระมหาสมณานุสรณ์ฯ เป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมพระมหาสมณานุสรณ์ฯ รัฐบาลไทยและองค์การการยูเนสโกร่วมฉลอง ๑๐๐ ปีแห่งการสิ้นพระชนม์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส โดยมีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการเป็นประธานคณะกรรมการอำนวยการจัดกิจกรรม และสำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษาเป็นฝ่ายเลขานุการ บูรณาการการดำเนินงานร่วมกับวัดบวรนิเวศวิหาร ทั้งนี้ การดำเนินกิจกรรมดังกล่าวมีตลอดพุทธศักราช ๒๕๖๔

งานนิทรรศการจัดใน ๓ หัวข้อ ๔ รูปแบบ คือ

๑. พระมหาสมณานุสรณ์ฯ นิทรรศอุทาหรณ์ นำเสนอพระประวัติและผลงานของสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ

๒. พระมหาสมณานุสรณ์ฯ จดหมายเหตุ ทรงเป็นปราชญ์ผู้ปราดเปรื่อง ทางด้านการศาสนาการศึกษา วัฒนธรรม การปกครอง และการต่างประเทศ ซึ่งจัดแสดงต้นฉบับพระนิพนธ์ต่างๆ จดหมายโต้ตอบระหว่างพระมหาสมณเจ้า พระองค์นั้นกับพระมหากษัตริย์ พระราชวงศ์ ตลอดจนผู้นำศาสนาและนักวิชาการ

๓. พระมหาสมณานุสรณ์ฯ ตามรอยพระบาท นำเสนอเรื่องราวสมัยที่ทรงผนวชและสมัยที่ประทับปกครองวัดบวรนิเวศวิหาร

๔. พระมหาสมณานุสรณ์ฯ นิทรรศการออนไลน์เสมือนจริงที่รับชมได้ในระบบออนไลน์ นำเสนอข้อมูลของนิทรรศการอย่างครบถ้วนทั้งดนตรี ภาพภายใน ภาพภายนอก ภาพยนตร์สารคดีพร้อมเสียงประกอบและเส้นทางในนิทรรศการต่างๆ

นิทรรศการพระมหาสมณานุสรณ์ฯ เปิดให้เข้าชมแล้วนับแต่วันที่ ๓๐ ตุลาคม ๒๕๖๔ ผู้สนใจสามารถศึกษารายละเอียดได้ที่เว็บไซด์  https://www.mahasamana-virtualwat.com/